कसे साकार कराल 'सुंदर माझे घर' ! भाग -१
घर हे असे ठिकाण आहे जिथे आपल्याला जास्तीतजास्त आराम मिळतो.आपलं घर म्हणजे ते आपल्याला हवं तसं सजवणं पण आलंच नाही का ? आपलं घर नीटनेटकं दिसावं म्हणून प्रत्येक जण हा आपापल्या परीने प्रयत्न करत असतो.गेल्या दोन वर्षांच्या कोरोनाच्या बंदिस्त काळात बराचसा वेळ घरात गेला आहे.त्यामुळे घरात हवे तसे बदल करून त्याची सजावट करण्याची आवश्यकता अधिकाधिक जाणवायला लागली आहे. स्थापत्यशास्त्राच्या भाषेत या अंतर्गत सजावटीच्या संकल्पनेला इंटिरिअर डिझाईन म्हणतात.
इंटिरिअर डिझाईन घराचे आरोग्य (त्यात मानसिक आरोग्यपण आलेच) जपण्याची आणि सौंदर्यदृष्ट्या आनंददायी वातावरण मिळविण्याची,वापरात असलेल्या जागेची सुधारणा करण्याची कला आणि विज्ञान आहे. हे काम करणार्‍या व्यावसायिकाला आपण इंटीरियर डिझायनर म्हणतो.
डिझायनर नेमके काय करतो ?
हा डिझायनर प्रकल्पांची योजना आखतो,संशोधन करतो,समन्वय साधतो आणि व्यवस्थापन करतो. इंटिरियर डिझायनर फक्त सजावटच करतो असे नाही. सजावटीच्या तुलनेत जागेचे नियोजन-कार्यात्मक रचनेची (फंक्शनल डिझाईन) आखणी आणि जागेचा प्रभावी वापर या सगळ्याचाच विचार करतो.
२० व्या शतकाच्या सुरुवातीपासून जेव्हा इंटिरिअर डिझाईन हा एक व्यवसाय म्हणून उदयास येऊ लागला तेव्हापासून त्यात नाट्यमय बदल झाले आहेत. इंटीरियर डिझाइन प्रक्रियेतील सर्वात सामान्य समस्या म्हणजे कोठून सुरुवात करावी हे कळणे.
घरामधील मोकळ्या जागेची मूलभूत मांडणी- खिडकी आणि दरवाजाची जागा, ध्वनिशास्त्र आणि प्रकाशयोजना यासारख्या तांत्रिक बाजू समजून इंटिरियर डिझायनर जागेचा लेआउट तयार करू शकतो पण स्ट्रक्चरल इंजिनीअरच्या मंजुरीसाठी त्यांच्या डिझाइनवर शिक्का आवश्यक असतो. उदाहरणार्थ त्यांच्या अनुमतीशिवाय ते लोड-बेअरिंग भिंती बदलू शकत नाहीत. यासाठी इंटिरियर डिझायनर आर्किटेक्ट, अभियंते आणि कंत्राटदारांसोबत थेट काम करतात.
प्रत्येकजण आपल्या घरात एक शानदार आणि समतोल डिझाइन करण्यासाठी इंटीरियर डिझायनर नियुक्त करू शकत नाही. अनेक घरमालक स्वतःच डिझाइनचे निर्णय घेतात आणि त्यांची स्वतःची शैली वापरतात. डिझायनरच्या खर्चाशिवाय घराला डिझायनर लुक देण्यासाठी काही टिप्स सोबत देत आहोत.
१: जागा आणि आवश्यकता समजून घ्या
१: जागा आणि आवश्यकता समजून घ्या
इंटीरियर डिझाइनिंग प्रक्रियेची पहिली पायरी म्हणजे प्रत्येक खोलीची जागा आणि आवश्यकता समजून घेणे. त्यासाठी काही प्रश्न आहेत ज्यांची उत्तरे तुमच्याकडे असली पाहिजेत, जसं कि प्रथम घरात किती लोक राहतात? इंटीरियर डिझाइनिंग करण्याचा उद्देश काय आहे? त्यामागे विचार प्रक्रिया काय आहे? या मुद्यांवर विचार करणे आवश्यक आहे. तुमच्या गरजांच्या यादीसह स्पष्ट आराखडा असणे महत्त्वाचे आहे.
२: तुमच्या इंटिरियर डिझाइन बजेटची योजना करा
२: तुमच्या इंटिरियर डिझाइन बजेटची योजना करा
तुमच्या घराच्या इंटिरियरसाठी बजेट सेट करा. प्रत्येक खोलीसाठी आणि स्वयंपाकघरासाठी तुमचे बजेट स्वतंत्रपणे विभाजित करा. हे खोलीचा आकार, फर्निचरचा प्रकार, सामान आणि उपकरणे यासारख्या अनेक घटकांवर अवलंबून असेल. तथापि, जर पैशांचा तुटवडा असेल, तर तुम्ही नेहमी सोपे पर्याय निवडू शकता. तुम्ही तुमच्या प्रोजेक्टवर काय खर्च करू शकता ते ठरवा. तुमच्या खर्चाला "असायलाच हवे," "आवश्यक असणे चांगले" आणि "प्राधान्य नाही" मध्ये प्राधान्य द्या. मग त्या वस्तूंची अंदाजे किंमत किती असेल ते लिहून काढा.
३: डिझाइन कसे घडते ?
३: डिझाइन कसे घडते ?
इंटीरियर डिझाइनिंग प्रक्रियेची ही मुख्य पायरी आहे. डिझाइन डेव्हलपमेंट हे creative विचार प्रक्रिया आणि अंतर्गत वास्तुकला यांचे मिश्रण आहे. अंतराळ नियोजन (Space Planning) हा डिझाइन प्रक्रियेचा सर्वात अविभाज्य भाग आहे. तुम्ही तुमचे कष्टाने मिळवलेले कोणतेही पैसे खर्च करण्यापूर्वी, डिझाईन प्रक्रियेतील पहिली पायरी म्हणजे 'मूड बोर्ड' तयार करणे होय. उडी मारण्यापूर्वी वेळेपूर्वी योजना आखणे नेहमीच स्मार्ट असते. मूड बोर्ड आणि त्यानंतरच्या योजना तुम्हाला महागड्या चुका टाळण्यास मदत करू शकते.
४: सर्वोत्तम नैसर्गिक प्रकाश ओळखा
४: सर्वोत्तम नैसर्गिक प्रकाश ओळखा
अतिरिक्त कृत्रिम प्रकाश कुठे ठेवायचा हे ठरवण्यासाठी तुमच्या खोलीतील सर्वोत्तम नैसर्गिक प्रकाशाचा स्रोत, दारे किंवा खिडक्यांमधून ओळखा. जागेला आकार देऊन आणि त्याला एक विशेष वातावरण देऊन प्रकाशयोजना खोलीत खूप महत्त्वाची भूमिका बजावते. प्रकाशयोजना स्थापित करताना हँगिंग लाइट्स खोलीला दृष्यदृष्ट्या अरुंद करतात म्हणून, एक चांगला पर्याय विचारात घ्यायचा आहे तो म्हणजे कमाल मर्यादेत लावलेल्या स्पॉटलाइट्स, ते मऊ आणि अधिक दिशादर्शक प्रकाश प्रदान करतात.
५: इलेक्ट्रिकल आणि प्लंबिंग पॉइंट्सची योजना करा
५: इलेक्ट्रिकल आणि प्लंबिंग पॉइंट्सची योजना करा
पुढील पायरी म्हणजे सर्व इलेक्ट्रिकल पॉइंट्स आणि लाईट फिटिंग्जचे नियोजन करणे. त्यात प्लंबिंग आणि पाइपलाइनचे काम देखील समाविष्ट असेल. तुम्ही खोल्या रंगवायला सुरुवात करण्यापूर्वी किंवा भिंतीवरील काम पूर्ण करण्यापूर्वी इलेक्ट्रिकल पॉइंट्स ठरवणे आवश्यक आहे. घराच्या आतील वस्तूंची रचना करताना प्रकाशयोजना महत्त्वाची भूमिका बजावते.
Ar. पोर्णिमा बुद्धिवंत (M. Arch: Environmental Architecture) डॉ. भानूबेन नानावटी कॉलेज ऑफ आर्किटेक्चर, पुणे
