आधुनिक वायपर्सचा शोध लावणारा इंजिनिअर, श्रेय लाटणारी फोर्ड आणि या संघर्षाची कहाणी!!
एखाद्याची कल्पना चोरणं म्हणजे अब्जावधी रुपयांचा मामला आहे. तसा या विधानावर तुमचा विश्वास बसणार नाही म्हणा... पण आपल्या ओळखीच्या अनेक गोष्टी या चोरीतूनच आलेल्या आहेत. पण मग मूळ कल्पना ज्याची असेल त्याचं काय? तो बिचारा गरीब असेल तर गरीबीतच मरेल. एखादा चिकट लढवय्या असेल, तर तो नुकसान भरपाई मिळवेल! पण त्यापलिकडे काही नाही. या दुनियेचा न्याय असा आहे की शेवटी नफ्याचं डबोलं चोराच्याच हातात राहतं.
आज आम्ही तुम्हाला अशीच एका प्रोफेसरची कथा सांगणार आहोत. या प्रोफेसरची कल्पना चोरून अमेरिकेतल्या आणि युरोपातल्या सगळ्या कार कंपन्यांनी अब्जावधी रुपये कमावले. ही कथा म्हणजे एक सर्वसामान्य माणूस प्रचंड मोठ्या कंपन्यांशी कसा लढा देतो याची स्फूर्तीगाथा आहे आणि असा लढा देणार्‍या माणसाचं आयुष्य कसं छिन्नविछिन्न होतं हे सांगणारी ट्रॅजेडी पण आहे.
तर, यापूर्वी आम्ही तुम्हांला आयुष्यात कधीही गाडी न चालवलेल्या बाईनं वायपर्सचा शोध कसा लावला याची गोष्ट सांगितली होती. ही गोष्ट आहे इंटरमीटंट विंडशिल्ड वायपर्सच्या शोधाची. आपल्या गाडीच्या काचा पुसणारे वायपर हा काही गाड्या बनवणार्‍या कंपन्यांनी लावलेला शोध नाही. ही कल्पना आहे रॉबर्ट किर्न्स या एका इंजिनिअरिंग प्रोफेसर!
हा शोध पण एका अपघाताने लागला. १९५३ साली रॉबर्ट आणि त्याची पत्नी फिलीस हे नवविवाहीत जोडपं हनिमूनसाठी कॅनडाला गेलं होतं. या दरम्यान एका समारंभात शँपेनची बाटली फोडण्यात आली. शँपेनची बाटली उघडल्यावर बाटलीचे बूच भिरभिरत येऊन रॉबर्टच्या डाव्या डोळ्यावर आदळलं. वेगानं आलेल्या बूचाच्या आघाताने रॉबर्टचा डोळा कामातून गेला. या अपघातून सावरण्यात बरेच दिवस गेले. पण या दरम्यान रॉबर्टने डोळ्यांच्या पापण्यांच्या हालचालीचा अभ्यास केला. त्याच्या लक्षात आलं की पापण्या उगाच लवत नाहीत. जेव्हा डोळा कोरडा पडतो तेव्हा किंवा धूळीचा कण डोळ्यात अडकतो तेव्हाच पापण्यांची उघडझाप होते. हा विचार करतानाच अचानक त्याच्या डोक्यात एक कल्पना विजेसारखी चमकून गेली. कारच्या विंडशिल्डवर जेव्हा धूळ साचते किंवा पावसाच्या पाण्याचे थेंब पडतात तेव्हा अशीच पापण्या पुसणारी यंत्रणा कारच्या काचेवर बसवली तर??
इथून पुढे रॉबर्ट सगळं काही विसरून वायपर्स बनवण्याच्या कामाला लागला. पुढच्या दहा वर्षांत त्याने त्याच्या बेसमेंटचं रुपांतर एका प्रयोगशाळेत केलं. जुन्या गाड्यांची विंडशिल्ड आणून त्यावर प्रयोग करायला सुरुवात केली. शेवटी १९६३ साली त्याला हवे तसे वायपर बनवण्यात यश आले. त्याने पेटंटसाठी रितसर अर्ज पण केला. त्यानंतर रॉबर्टने स्वतःकडे असलेल्या फोर्ड कन्व्हर्टिबल गाडीच्या विंडशिल्डवर वायपर लावून तो फोर्ड कंपनीत 'डेमो' द्यायला पोहोचला.
फोर्डच्या मॅनेजरसोबतच्या पहिल्या भेटीत त्यांना ही कल्पना फारच आवडली. पण निर्णय घेण्यासाठी वेळ लागेल से सांगून त्यांनी त्याला परत पाठवले. त्यानंतर फोर्डने त्याला दुसर्‍या मिटिंगसाठी बोलावले. या मिटिंगमध्ये अनेक इंजिनिअर्स सहभागी झाले होते. त्यांनी शंका उपस्थित केल्या आणि रॉबर्ट त्यांना उत्तरे देत राहिला. एका इंजिनिअरला दुसर्‍या इंजिनिअरबद्दल एक नैसर्गि क यारीदोस्ती वाटते हे ही खरंच आहे. त्यानंतरच्या दोन वर्षांत फोर्ड त्याला मिटिंगसाठी बोलवत गेले आणि आता आपण या कल्पनेचे लायसन्स घेण्याच्या जवळ आहोत या विचाराने तो कंपनीत जात राहीला. फोर्डचे लबाड इंजिनिअर त्याच्याकडून बारीकसारीक माहिती घेत राहिले.
त्यानंतर हळूहळू फोर्डने रॉबर्टला संपर्क करणे बंद केले. रॉबर्ट वाढत्या कौटुंबीक जबाबदार्‍या आणि त्याच्या नोकरीत व्यग्र झाला. १९७६ साली रॉबर्टच्या मुलाने मर्सिडीझ बेंझ गाडीसाठी वायपर खरेदी केल्यावर रॉबर्टच्या लक्षात आले की सर्व गाड्यांवर लावलेले वायपर्स त्याच्या डिझाईनची डिट्टो कॉपी मारून केले बनवले होते. त्यानंतर त्याच्या लक्षात आले की फक्त मर्सिडीझ बेंझच नाही, तर सगळ्याच कार कंपन्यांनी त्याची कॉपी केलेली आहे आणि त्याला चक्क 'च्यू' बनवले आहे.
यानंतर चवताळलेल्या रॉबर्टने सर्व कंपन्यांवर दावे ठोकले. पण इतक्या बलाढ्य कंपन्यांशी लढणे सोपे काम नव्हते. अमेरिकेत वकीलाची फी पण भरमसाठ असते. या कोर्टकज्ज्यात रॉबर्टचे पैसे संपल्यावर तो स्वतःच वकील म्हणून कोर्टात उभा राहायला लागला. एकाच वेळी अनेक तारखा लागल्याने काही खटले त्याला सोडून द्यावे लागले. मानसिक ताण वाढत गेला. घरात भांडणं सुरु झाली. त्याची पत्नी त्याला सोडून गेली.
रॉबर्टला न्याय मिळायला १९९० साल उजाडावे लागले. १९९० साली फोर्ड कंपनीने त्याला २ कोटी डॉलर्सची भरपाई दिली. १९९२ साली क्रिसलर कंपनीने त्याला ३ कोटी डॉलर्सची भरपाई दिली. पण हे मिळालेले यश भोगणे त्याच्या नशिबातच नव्हते. याच दरम्यान त्याला ब्रेन कॅन्सर झाला. २००५ साली त्याचा मॄत्यू झाला. २००८ साली त्याच्या आयुष्यावर युनिव्हर्सल पिक्चर्सने त्याच्या आयुष्यावर 'फ्लॅश ऑफ जिनियस' हा सिनेमा काढला.
तर कथेचे सार असे आहे की व्यावहारिक जगात आपला हक्क शाबित करण्यासाठी माणसाला सतर्क रहावे लागते. नाहीतर चोर डबोलं घेऊन पसार होतो आणि वकिलाचे घर भरून सज्जन माणूस कंगाल होतो.
अशा अनेक कथा आम्ही तुम्हाला सांगणार आहोत. पुढची कथा तुमच्या आवडत्या ' जॅक डॅनियल्सची' आहे. पण सध्या तुम्हांला या प्रकरणाबद्दल काय वाटते यासाठी कमेंट बॉक्स ओपन आहेच!!
